Mapa - Warka

– miasto w województwie mazowieckim, w powiecie grójeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Warka. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego.

Miasto położone jest na pograniczu Równiny Warszawskiej i Równiny Kozienickiej, a pomiędzy nimi znajduje się Dolina Dolnej Pilicy. Wymienione regiony należą do Niziny Środkowomazowieckiej.

Miasto leży 50 km na południe od Warszawy i 40 km na północ od Radomia. Przez miasto przepływa rzeka Pilica będąca najdłuższym lewym dopływem Wisły.

Miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego, położone w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego. W II Rzeczypospolitej miasto należało administracyjnie do powiatu grójeckiego i województwa warszawskiego.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z XIII wieku. Warka otrzymała prawa miejskie między 1284 a 1321, ponieważ w 1321 książę Trojden I, potwierdził już fakt istnienia miasta Warka. Miasto rozwijało się głównie jako ośrodek produkcji piwa oraz dzięki handlowi.

W 1478 r. książę mazowiecki Bolesław V nadał Warce przywilej zastrzegający wyłączność dostaw tamtejszego piwa na swój dwór i sprzedaży w piwnicy warszawskiego ratusza. Przywilej ten został potwierdzony przez księcia w 1483. XVI wiek to okres dalszego rozkwitu miasta. O wysokim rozwoju piwowarstwa w Warce świadczy liczba piwowarów wykazana w lustracji dóbr królewskich. Wynika z niej, że w 1577 w Warce zamieszkiwało 30 piwowarów. Dla porównania, w znacznie większej Warszawie było w tym czasie 38 mistrzów piwowarskich. Warka była wówczas drugim co do wielkości ośrodkiem piwowarskim w Księstwie Mazowieckim, a warzone tam piwo doceniane było m.in. przez takie osobistości ówczesnej Europy jak papież Klemens VIII.

Warka była miastem niegdyś bardzo rozległym i zamożnym – czego dowodem jest choćby to, że rynek dawnego miasta znajdował się tam, gdzie się dziś znajduje cmentarz grzebalny, zwany ‘starym’. Znajdował się tam niegdyś kościół św. Anny. Miasto miało niegdyś kilka kościołów (Farny, O.O. Dominikanów, św. Barbary, św. Anny, św. Leonarda, Świętego Ducha i O.O. Franciszkanów.) Istnieje podanie, jakoby ongi przed wiekami księżna warszawska pisała do ks. Wareckiej: „Kiedyż to nasza Warszawa będzie tak wielką, jak Warka?” ¹.

W czasie potopu szwedzkiego regimentarz Stefan Czarniecki pobił 7 kwietnia 1656 w bitwie pod Warką wojska szwedzkie. Zniszczenia wojenne zahamowały rozwój miasta.

Od 1795 miasto w zaborze pruskim. W latach 1807–1815 Warka leżała w Księstwie Warszawskim, potem w Królestwie Polskim. W II połowie XIX w. nastąpiło ożywienie gospodarcze, rozwój rzemiosła i drobnego przemysłu. Podczas powstania styczniowego potyczki zbrojne w okolicy. W 1934 Warka uzyskała połączenie kolejowe z Krakowem i Warszawą.

W czasie II wojny światowej nad Warką swoją pierwszą walkę powietrzną odbył 23 sierpnia 1944 1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa” stworzony przy armii polskiej na wschodzie (data ta była uznawana w PRL jako dzień odrodzonego lotnictwa polskiego). W 15 rocznicę bitwy – 23 sierpnia 1959 roku odsłonięto tablicę pamiątkową wmurowaną w ścianę ratusza. Powstał też pomnik lotników umiejscowiony przy rynku.